Η άγνωστη επανάσταση του Ουγκο Τσαβεζ.

Πολλα γράφονται κι ακούγονται για τον Ουγκο Τσαβεζ, για το πως κυβέρνησε την χώρα του, για το εργο του, για τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, καθως και τις σχεσεις του με τον Κάστρο και την Κούβα αλλά και διάφορους άλλους - κατα πολλούς - αμφιλεγομενους ηγέτες.

Σε αυτές τις γραμμές θα ήθελα να ρίξω περισσότερο φως στο τι ακριβώς συνίσταται η "επανάσταση του Τσαβεζ", όσον αφορά τους θεσμούς και το πολίτευμα της Βενεζουελας, όπως αυτα εκφράζονται στο Σύνταγμα που θέσπισε η κυβέρνηση του το 1999.

Αρχικά ο Τσαβεζ, τον Δεκέμβρη του 1998, με το που εκλέχθηκε πρόεδρος, ενα απο τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν να προγραμματίσει την διενέργεια δημοψηφίσματος για την σύγκληση Συντακτικής συνέλευσης και την αλλαγή του Συντάγματος της Βενεζουελας. Με αυτην του την κίνηση ο νεοεκλεχθεις πρόεδρος έδινε στην κοινωνία την ευκαιρία να προβεί σε μια πρωτοποριακή κυριαρχικη πράξη και να απορρίψει ή να ανανεώσει την έγκριση της στο ισχύον συνταγματικό συμβολαιο. Ετσι, ο πρόεδρος αναγνώριζε το αυτονοητο: το θεμελιώδες νόημα της Συντακτικής εξουσίας, της εξουσίας δηλαδή με την οποία εγκρίνεται ή απορρίπτεται ενα Σύνταγμα, ανήκει στην κοινωνία και μονο σε αυτην.

Το προβλημα ωστόσο ήταν οτι το ισχύον Σύνταγμα δεν προέβλεπε κάποιον μηχανισμό για την σύγκληση Συντακτικής συνέλευσης κι έτσι η αποφαση του Τσαβεζ καταγγέλθηκε στα ανώτατα δικαστήρια της χώρας απο μια οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εναν μήνα μετά, τον Γενάρη του 1999, το δικαστήριο αποφάσισε υπέρ της πρωτοβουλίας του Τσαβεζ να ξεκινήσει η διαδικασία σύνταξης νέου Συντάγματος απο την κοινωνία. 

Στο δημοψήφισμα που διενεργήθηκε στις 19 Απριλίου οι πολίτες κλήθηκαν να απαντήσουν σε δυο ερωτήσεις. Στην πρώτη ερώτηση, αν θα πρέπει να γίνει σύγκληση Συντακτικής συνέλευσης το 92% των συμμετεχόντων ψήφισε 'ΝΑΙ'. Στην δεύτερη ερώτηση, αν οι πολίτες εγκρίνουν την διαδικασια για την αλλαγη του Συνταγματος που όρισε ο πρόεδρος, το 86% ψήφισε 'ΝΑΙ'.

Αφού λοιπον εξασφαλίστηκε η λαϊκή εντολή για να ξεκινήσει η διαδικασια σύνταξης νέου Συντάγματος, στις 25 Ιουλίου έγιναν εκλογές για την ανάδειξη των μελών της Συντακτικής συνέλευσης. Εξαιτίας της ευρείας αποδοχής του Τσαβεζ απο την κοινωνία, οι υποψήφιοι του προέδρου προτιμηθηκαν απο τους αντιπάλους τους σε ποσοστό  95%, κι ως αποτέλεσμα τα 125 απο τα 131 μέλη της Συντακτικής συνέλευσης πρόσκεινταν στον Τσαβεζ.

Η συντακτικη συνέλευση ξεκίνησε αμέσως τις εργασίες της, ωστόσο οι πολιτικοί αντίπαλοι του προέδρου ισχυρίστηκαν οτι η συνέλευση δεν δικαιούται να αναλάβει τις συνηθισμένες νομοθετικές εξουσίες καθώς αυτές ανήκουν στο νομοθετικό σώμα. Η πλευρα του Τσαβεζ ισχυρίστηκε οτι εφόσον η συνέλευση ήταν ο ανώτατος νομοθετικος αντιπρόσωπος του κυρίαρχου του κράτους, δηλαδή του λαού, τότε η δικαιοδοσία της συνέλευσης ειναι ανωτερη του νομοθετικού σώματος. Πάλι η διένεξη οδηγήθηκε στα δικαστήρια και ο Τσαβεζ δικαιώθηκε εκ νέου. Τον Δεκέμβριο το συνταγματικό κείμενο ήταν έτοιμο και στις 15 του μήνα  τέθηκε προς ψήφιση σε δημοψήφισμα, με αποτέλεσμα να εγκριθεί απο το  71.8% των πολιτών που προσήλθε στις κάλπες.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε οτι κα στα δυο αυτα δημοψηφίσματα το ποσοστό αποχής ήταν εξαιρετικά μεγάλο, αγγίζοντας το 63% στο πρώτο ενώ στο δεύτερο έπεσε αισθητά στο 55.6%. Αυτα όσον αφορά τα διαδικαστικά μέχρι να εγκριθεί το νεο Σύνταγμα της Βενεζουελας. Ας δούμε τώρα μερικά σημεία του Συντάγματος του Τσαβεζ που αξίζουν προσοχη.

Ελευθερία και ανεξαρτησία 

Η σημασία των δυο αυτών εννοιών φαίνεται απο το γεγονός οτι σχηματίζουν την πρώτη φράση του συνταγματικού κειμένου, ορίζοντας ετσι ευθύς εξαρχής την ελευθερια και την ανεξαρτησια ως τις βασικές έννοιες πάνω στις οποίες θα δομηθεί η 5η κατα σειρά Δημοκρατία της Βενεζουελας μετά την απελευθέρωση του 1811.

Αρθρο 1: "Η Βολιβαριανη Δημοκρατία της Βενεζουελας ειναι αμετάκλητα ελεύθερη και ανεξάρτητη...".

"Η ανεξαρτησία, η ελευθερία, η κυριαρχία, η ασυλία, η εδαφική ακεραιότητα και ο εθνικός αυτό-προσδιορισμός αποτελούν μη αποκηρύξιμα δικαιώματα του έθνους."

Το Σύνταγμα της Ελλάδας αγνοεί παντελώς τις έννοιες της πολιτικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας της Ελλάδας καθώς και αυτην του εθνικού προσδιορισμού, διαστρεβλώνει τις έννοιες της λαϊκής και εθνικής κυριαρχίας ώστε να παραβιάζονται ελεύθερα απο τις κυβερνήσεις (Αρθρο 26 και 28), επιτρέπει την άρση της ασυλίας της εθνικής κυριαρχίας (Αρθρο 28), καταργεί την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας (Αρθρο 27).

Θεμελιώδεις σκοποί της πολιτείας 

Κάθε τι που ιδρύει κανεις, είτε ένας ιδιώτης ιδρύει εναν σύλλογο, είτε ένας ολόκληρος λαός ιδρύει την πολιτεία του, οφείλει αυτο που ιδρύεται να διαπνέεται απο κάποιον ή κάποιους θεμελιώδεις σκοπούς. 

Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Βενεζουελας, οριζεται στο Αρθρο 3:

"Οι θεμελιώδεις σκοποί της πολιτείας ειναι η προστασία και η ανάπτυξη του ανθρώπου, ο σεβασμός στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου, η δημοκρατική άσκηση της λαϊκής βούλησης..."

Με το αρθρο αυτο ορίζεται ξεκάθαρα μια διάταξη που αφορά τους βασικούς σκοπούς της πολιτείας. Με αυτόν τον τροπο, η κοινωνία αποκτά το κριτήριο με το οποίο αξιολογεί την πορεία της χώρας, αν δηλαδή η διακυβέρνηση που ασκούν τα αρμόδια όργανα, τείνει να πλησιάζει και να υλοποιεί αυτούς τους σκοπούς ή τείνει να απομακρύνεται απο αυτούς και να τους παραβιάζει. Κι εφόσον η κοινωνία έχει το εργαλείο για να κρίνει τους πολιτικούς, απο την μια της ειναι πιο εύκολο να ασκήσει τον πολιτικό έλεγχο που προβλέπει το Σύνταγμα κι απο την άλλη ειναι πιο δύσκολο για τους πολιτικούς να εξαπατησουν την κοινωνία.

Για να εχει ωστόσο νόημα ενα τέτοιο άρθρο πρέπει να κατοχυρώνεται η κυριαρχία της κοινωνιας στο πολίτευμα και να προβλέπεται η άσκηση θεσμικού ελέγχου της κυβερνησης και των λοιπών οργάνων απο τους πολίτες.

Λαϊκή Κυριαρχία

Θεμελιώδης για την πραγμάτωση της πολιτικής ελευθερίας των κατοίκων της Βενεζουελας ειναι ο τρόπος με τον οποίο κατοχυρώνεται η λαϊκή κυριαρχία, ο οποίος διαφέρει απο αυτόν των δυτικών φιλελευθερων κοινοβουλευτικών κρατών.

Αρθρο 5: "Η κυριαρχία ειναι μη μεταβιβάσιμη και ανήκει στον λαό, ο οποίος την ασκεί άμεσα όπως ορίζει το Σύνταγμα και οι νόμοι και έμμεσα με την εκλογή των οργάνων που ασκούν δημόσια εξουσία. Τα όργανα της πολιτείας πηγάζουν απο και υπόκεινται στην κυριαρχία του λαού."

Διαβάζοντας κανεις αυτό το άρθρο περι λαϊκής κυριαρχίας και συγκρίνοντας το με το αντίστοιχο του Συντάγματος της Ελλάδας (Αρθρο 2), εντοπίζει τρεις σημαντικές διάφορες που αλλάζουν και το νόημα της λαϊκής κυριαρχίας σε κάθε περίπτωση.

Η πρώτη διάφορα έγκειται στην λέξη "μη μεταβιβάσιμη" που οριζει το συνταγματικό κείμενο της Βενεζουελας  για την λαϊκή κυριαρχία, ενώ στο αντίστοιχο της Ελλάδας αλλά και των περισσότερων αν όχι όλων των κοινοβουλευτικών κρατών, η λαϊκή κυριαρχία κατοχυρώνεται μονο και μονο για να μεταβιβαστεί στην συνέχεια στα πολιτειακα γρανάζια που ασκούν εξουσία.

Η δεύτερη διάφορα έγκειται στο οτι ακριβώς επειδή η λαϊκή κυριαρχία δεν μεταβιβάζεται, πρέπει ο λαος να μπορεί να "την ασκεί άμεσα". Διαφορετικά ο λαός εγκλωβιζεται σε μια άσκηση των εξουσιών στο όνομα του χωρις ουσιαστικό αντίκρυσμα για τα συμφέροντα του, που τελικά οδηγούν στην υποταγή του στα κομματικά διευθυντηρια.

Την αποτροπή της υποταγής του λαού σε ξένα προς αυτόν συμφέροντα επιχειρεί να ενισχύσει η τελευταία φράση που ορίζει οτι "Τα όργανα της πολιτείας πηγάζουν απο και υπόκεινται στην κυριαρχία του λαού". Αυτό σημαίνει οτι ο λαός για να διατηρεί την κυριαρχία του απέναντι και στα αντιπροσωπευτικά όργανα που ο ίδιος επιλέγει, πρέπει να μπορεί οχι μονο να τα αντικαθιστά αλλά προπαντός να τα ελέγχει. Αυτή ειναι η τρίτη θεμελιώδης διάφορα με τα υπόλοιπα κοινοβουλευτικά κράτη.  

Συγκρίνετε τώρα αυτό το άρθρο και τις δυνατότητες που ανοίγει για ουσιαστική εφαρμογή (χωρις εφαρμογή και το καλύτερο Συνταγα του κόσμου δεν εχει νόημα) της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, με την αντίστοιχη διατύπωση στο Σύνταγμα της Ελλάδας, Αρθρο 2 και 26, σύμφωνα με τα οποία η λαϊκή κυριαρχία και μεταβιβάζεται και ασκείται αποκλειστικά έμμεσα απο τα αντιπροσωπευτικά όργανα και αυτα τα όργανα ειναι τα κυρίαρχα (κι όχι ο λαός για τον οποίο υπάρχουν). Πλήρης δηλαδή κι απόλυτη διαστρέβλωση της έννοιας της λαϊκής κυριαρχίας.

Άμεσος έλεγχος των αιρετών αντιπροσώπων

Η υπαγωγή των οργάνων της πολιτείας στην κυριαρχία του λαού που αναφεραμε παραπανω, εντοπίζεται καλύτερα στην συνταγματικη διάταξη που προβλέπει τον τροπο ανάκλησης κάθε αιρετού αξιωματούχου συμπεριλαμβανομένου και του Προέδρου. Μια αληθινά δημοκρατική διάταξη που καθιστα και ουσιαστικά τον λαό κυρίαρχο των αντιπροσωπευτικων οργάνων της πολιτείας που εκλέγονται απο τους πολίτες. Συγκεκριμένα το άρθρο 72 του Συντάγματος ορίζει οτι μετά το πέρας της μισής θητείας του, κάθε αιρετός αντιπρόσωπος μπορεί να ανακαλείται κατόπιν δημοψηφίσματος που διενεργείται ύστερα απο αίτημα που θα καταθέσει το 20% του εκλογικού σώματος. 

Συμμετοχή της κοινωνίας στην άσκηση της εξουσίας  

Η θεσμική κατοχύρωση μιας αυθεντικής μορφής λαϊκής κυριαρχίας, ενισχύεται περαιτέρω κι ακόμα πιο ουσιαστικά με τις συνταγματικές διατάξεις που αφορούν την άσκηση εξουσίας απευθείας απο την κοινωνία. 

Στα άρθρα 70 εώς 74 περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο οι πολίτες μπορούν να παρεμβαίνουν στην πολιτικη ζωή της χώρας και ενίοτε να επιβάλλουν την συλλογική τους βούληση. Στα άρθρα αυτα κατοχυρώνονται τέσσερις διαφορετικοί τρόποι έκφρασης της λαϊκής βούλησης μέσω δημοψηφισμάτων κι αφορούν συγκεκριμένα την ανάκληση που ήδη αναφέραμε παραπάνω, το συμβουλευτικό δημοψήφισμα, το δημοψήφισμα έγκρισης και το ακυρωτικο δημοψήφισμα. Για την ενεργοποίηση αυτων των διατάξεων απαιτείται, ανάλογα με την περίπτωση, η συλλογή υπογραφών απο το 10-20% του εκλογικού σώματος. Απο αυτούς τους δημοκρατικούς θεσμούς μονο το συμβουλευτικό δημοψήφισμα δεν ειναι δεσμευτικό, ωστόσο οποτε συγκαλείται επιτρέπει στην κοινωνία να εκφράζει την βούληση της σε ενα ζήτημα εθνικού ενδιαφέροντος. Οι υπόλοιποι δυο θεσμοι για την έγκριση ή κατάργηση νόμων, εινα αυτοί που κατοχυρώνουν την δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών στην άσκηση της εξουσίας, ενώ ο θεσμός της ανάκλησης ειναι ίσως το ισχυρότερο όπλο της κοινωνίας για τον θεσμικό έλεγχο της εξουσίας. 

Πολιτικά Κόμματα

Κάτι το οποίο επίσης δεν ακούσαμε να λέγεται για το έργο της κυβέρνησης Τσαβεζ και που συμβάλλει στον εκδημοκρατισμό της Βενεζουελας, ειναι η συνταγματική πρόβλεψη για την δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων. Το άρθρο 67 ορίζει οτι οι ηγεσίες των κομμάτων καθώς "και οι υποψήφιοι τους στα πολιτειακα αξιώματα θα επιλέγονται ύστερα απο εσωτερικές εκλογές μεταξύ των μελών τους", ενώ την ίδια στιγμή ορίζει οτι "καμία χρηματοδότηση κομμάτων απο την Πολιτεία για πολιτικούς σκοπούς δεν θα επιτρέπεται". Με αυτόν τον θεσμικό τροπο, η κυβέρνηση Τσαβεζ και η συντακτικη συνέλευση, θέλησαν να αντιμετωπίσουν την πάταξη της διαφθοράς των κομμάτων, η οποία είχε οδηγήσει σε ενα δικομματικό σύστημα για πάνω απο 30 χρονια και το οποίο τελικά οδήγησε την χώρα στο χείλος του γκρεμού. 

Τέτοιες διατάξεις φυσικά δεν περιέχονται στο Σύνταγμα της Ελλάδας, γεγονός που αναμφισβήτητα εχει συμβάλλει στην ανεξελεγκτη γιγάντωση της εξουσίας των κομμάτων και ειδικοτερα των ηγεσιων τους και των εκλεγμένων μελών τους στα πολιτειακα αξιώματα. 

Ανθρώπινα δικαιώματα 

Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατέχει περίοπτη θέση στο Σύνταγμα της Βενεζουελας, όπου συναντά κανεις αρκετές διατάξεις με σαφήνεια διατυπωμενες ώστε να καθίσταται δύσκολη η παραβίαση τους απο τα όργανα που ασκούν εξουσία. Η Βενεζουέλα υπήρξε μέχρι την εκλογή του Τσαβεζ μια χώρα με βαρύ ιστορικό στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πολλα μάλιστα απο τα θύματα της κυβέρνησης Περεζ (1989-1993), έγιναν μετέπειτα υποστηρικτές και συνεργάτες του Τσαβεζ κι εκλέχτηκαν ως έλξη της Συντακτικής συνέλευσης που διαμόρφωσε το νεο Σύνταγμα της χώρας. Ετσι εξηγείται γιατι το εργο της Συντακτικής συνέλευσης επι προεδριας Τσαβεζ, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα οχι μονο στην μέριμνα για την προστασία αλλά και για την πρόληψη καταπατησεων στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ενα απο τα άρθρα που αποδεικνύουν την συνταγματική μέριμνα στο συγκεκριμένο ζήτημα ειναι το άρθρο 25 το οποίο ορίζει οτι: "Οποιαδήποτε ενέργεια απο την πλευρά της δημόσιας εξουσίας που παραβιάζει ή προσβάλλει τα δικαιώματα που εγγυάται το παρόν Σύνταγμα και ο νόμος ειναι άκυρη, και οι δημόσιοι λειτουργοί που διατάζουν ή εφαρμόζουν τέτοιες ενέργειες θα επιβαρύνονται με εγκληματική, πολιτικη και διοικητική ευθύνη, όπως αρμόζει ανα περίπτωση, χωρις το δικαίωμα υπεράσπισης εξαιτίας της υπακοης στις διαταγές ανωτερου".

Υπάρχει όμως ακόμη ενα άρθρο που δείχνει οτι η Βενεζουέλα διδάχθηκε απο το πρόσφατο παρελθόν βίας και βασανισμων εναντίον των ίδιων των πολιτών της. Το άρθρο 68 του νέου Συντάγματος του 1999, το οποίο αφορά το δικαίωμα του συνερχεσθαι, ορίζει οτι "η χρήση όπλων και τοξικών ουσιών για τον έλεγχο των ειρηνικών διαδηλώσεων απαγορεύεται". 

Οι συγκρίσεις με όσα ισχύουν στην Ελλάδα, απλά περιττευουν. 

Ορυκτος πλούτος και υδρογονάνθρακες 

Το νέο Σύνταγμα προέβλεπε επίσης την διαφύλαξη του φυσικού πλούτου της χώρας, με χαρακτηριστικό το άρθρο 12 όπου ορίζεται οτι "τα αποθέματα ορυκτού πλούτου και υδρογονανθράκων που βρίσκονται εντός του εθνικού εδάφους...ανήκουν στην ιδιοκτησία της Πολιτείας, έχουν δημόσιο χαρακτήρα και για αυτό ειναι αναφαίρετα και μη μεταβιβασιμα". Με το άρθρο αυτό η συντακτικη συνέλευση θέλησε να βάλει ενα φρένο στην ιδιωτικοποίηση και το ξεπούλημα των πλούτο παραγωγικών πηγών της χώρας. Επίσης με την αναγκαστική κρατικοποίηση των πετρελαϊκών εταιρειών και άλλων εταιρειών δημοσίου ενδιαφέροντος ο Τσαβεζ θέλησε και κατάφερε να δημιουργήσει για πρώτη φορά ενα δωρεάν σύστημα παιδείας κα υγείας για τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Για πολλούς σε αυτο ακριβώς αυτο έγκειται η επανάσταση του Τσαβεζ: στην ουσιαστική μέριμνα και φροντίδα υπέρ των μη προνομιούχων κοινωνικών ομάδων. 

Ταυτόχρονα όμως, βλέποντας συνολικά τις μεταρρυθμίσεις που έλαβαν χώρα στην Βενεζουελα σε ολα τα επίπεδα την περίοδο Τσαβεζ, βλέπουμε οτι η επανάσταση αυτή ήταν πολυεπίπεδη και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για έναν ριζικό πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικο μετασχηματισμό της πλούσιας αυτής χώρας.

Ειδικότερα, μέσα απο τις επιλεγμένες συνταγματικές διατάξεις που είδαμε παραπάνω, γίνεται αντιληπτό οτι το Σύνταγμα της Βενεζουελας που θεσπίστηκε επι κυβέρνησης Τσαβεζ περιέχει ορισμένες πρωτοποριακές διατάξεις που δεν συναντάμε ούτε στα πλέον φιλελεύθερα κράτη. Αυτές οι διατάξεις (καθώς κι αρκετές άλλες που λόγω χώρου δεν αναφέρονται εδώ) καθιστούν μέρος της συνταγματικής επανάστασης που συντελέστηκε επι Τσαβεζ στην Βενεζουέλα. Την ίδια στιγμή ωστόσο, οφείλουμε να αναγνωρίζουμε οτι για να αξιοποιηθεί η συνταγματική αυτή επανάσταση, θα πρέπει οι ίδιοι οι πολίτες της Βενεζουελας να επαγρυπνουν και να επιδείξουν τον αντίστοιχο βαθμό πατριωτισμού.  Αυτό ακριβώς ισχύει και για την τελευταία μεταρρύθμιση που θα ήθελα να αναφέρω εδώ. 

Εθνικη Ασφάλεια 

Μια ακόμα μεταρρύθμιση που προώθησε ο Τσαβεζ μεσω του Συνταγματος ειναι η δημιουργια σωματων πολιτοφυλακης, με στόχο την αποτελεσματικότερη προστασία της εδαφικής κυριαρχίας της Βενεζουελας σε περίπτωση εξωτερικής επίθεσης, αλλα και την αποτροπή της επιτυχούς εκβασης μιας νεας απόπειρας πραξικοπήματος. Ετσι θεώρησε ο Τσαβεζ οτι θα θωρακιζοταν η άμυνα της χωρας τοσο απέναντι σε εξωτερικους οσο και σε εσωτερικούς εχθρούς. 

Το Αρθρο 326 του Συντάγματος ορίζει οτι "η Εθνικη ασφάλεια αποτελεί ευθύνη που μοιράζονται η Πολιτεία και η κοινωνία των πολιτών..." Βάσει αυτής της διάταξης ψηφίστηκε εφαρμοστικος νόμος ο οποίος θεσπίζει τον τροπο συστασης, λειτουργίας και εκπαίδευσης της πολιτοφυλακης. Αυτην την στιγμη εκτιμάται οτι η Εθνικη πολιτοφυλακη της Βενεζουελας αποτελείτο απο περίπου 400.000 μέλη, ενώ προσδοκία των διοικητικών αρχών ειναι αυτός ο αριθμός να αγγίξει ή και να ξεπεράσει το 1.000.000. 

Η ίδρυση της Εθνικής Πολιτοφυλακης αποτέλεσε την ευοδωση του οράματος του Τσαβεζ για μια κοινωνία πολιτών-οπλιτων που θα ήταν ικανή να αυτοπροστατευτεί απέναντι σε όποιους την επιβουλεύονται και να διατηρήσει τα κεκτημένα της ακομα και στην μετά Τσαβεζ εποχή. Παράλληλα υπήρξαν και οικονομικά οφέλη με την θέσπιση χρηματικης αποζημίωσης όσων εγγράφονταν και συμμετείχαν στα εκπαιδευτικά προγράμματα των σωματων πολιτοφυλακης. 

Οσο κι αν κατηγορείται απο αντιπαλους του για λαϊκισμό και παραβίαση διεθνών συνθηκών, η αλήθεια ειναι οτι η επανασυσταση της Πολιτοφυλακης 100 χρονια μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας οχι μονο συνεβαλλε στην ανακούφιση των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων, αλλά θα κάνει οποιονδήποτε επιχειρήσει να ανατρέψει την επανάσταση που πέτυχε ο πρώην ηγέτης, να το ξανασκεφτεί πριν προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια. Κι αυτή ειναι ίσως η μεγαλύτερη παρακαταθήκη για την μετά Τσαβεζ εποχή. 

Αναστάσιος Π. Συριανός

Συγγραφέας του βιβλίου "Το Συμβολαιο της Υποταγης: πως το Σύνταγμα καταστρέφει την ελευθερία μας και πως να την ανακτησουμε" (http://syntagmabook.papakishop.gr)

Ενδεικτικές πηγές: 

α) Σύνταγμα της Βολιβαριανης Δημοκρατίας της Βενεζουελας (Αγγλική έκδοση), http://www.venezuelaemb.or.kr/english/ConstitutionoftheBolivarianingles.pdf

β) Το νεο Σύνταγμα της Βενεζουελας, http://venezuelanalysis.com/analysis/70
γ) http://en.wikipedia.org/wiki/Venezuelan_National_Militia
δ) Venezuelan militia to turn citizens into fighters, http://english.eluniversal.com/2007/09/06/en_pol_art_venezuelan-militia-t_06A993037.shtml